De Tempel
Rotterdam
In de Rotterdamse deelgemeente Overschie ligt de buitenplaats De Tempel. Dit boomrijke gebied valt direct op in het grotendeels uit weilanden bestaande landschap. De Tempel ligt op een uitloper van dezelfde kreekrug waarop in de 11de eeuw het dorp Overschie ontstaat. De eerste vermelding van het huis De Tempel stamt uit 1485 toen Gillis van Cralingen, heer van Wassenaer, zijn neef Jan van Cralingen beleende met het ambacht Sluipwijk en de hofstede De Tempel. De naam De Tempel stamt waarschijnlijk af van het Middeleeuwse ‘tempelen’. Een ‘tempel’ was een voorwerp dat gebruikt werd om een sluis, in dit geval in de Schie, geopend te houden, zodat water kon worden doorgelaten. De Tempel was tot het begin van de 18de eeuw niet meer dan een heerlijkheid met een boerenwoning, bijgebouwen en eventueel een herenkamer. Heerlijkheid en boerderij waren overigens gesitueerd op een andere plaats dan het huidige huis.
In 1715 kocht de Rotterdamse regent Johan van der Hoeven De Tempel met als doel hier veen te winnen. Door deze lucratieve bezigheid zou het grondgebied van De Tempel tot beneden de grondwaterstand worden afgegraven, waarmee de heerlijkheid letterlijk van de aardbodem zou verdwijnen. Om te verhinderen dat de heerlijke rechten verloren zouden gaan, droeg Van der Hoeven zijn hofstede Berkeloord op aan de heren Van Wassenaer om deze als leengoed terug te krijgen. Alle heerlijke rechten die voorheen aan De Tempel verbonden waren, gingen over op deze hofstede Berkeloord. Tevens bedong Van der Hoeven dat Berkeloord werd verheven tot een hoge heerlijkheid. Aangezien de oude heerlijkheid verdween en de heerlijkheidsrechten waren overgegaan op Berkeloord, werd deze omgedoopt tot De Tempel. Tegemoetkomend aan de nieuwe status van hoge heerlijkheid liet Van der Hoeven rond 1715 de voormalige boerderij Berkeloord verbouwen tot ‘hofstad De Tempel’. Tevens verfraaide hij het geheel met een stal, koetshuis, oranjerie, tuinaanleg en waterwerken.
De groenaanleg van De Tempel bestaat in uit drie delen: voortuin, achtertuin en landschappelijk park. Zowel de voor- als de achtertuin behoren tot de aanleg die al op een kaart uit 1712 voorkomt. Hierop is te zien dat de formele aanleg wordt bepaald door de karakteristieke langwerpige smalle kavelvorm van de middeleeuwse ontginningen. Het landschappelijke park is in een latere fase rondom deze kern aangelegd. Het beeldbepalende element in de aanleg van vóór 1712 is de lange oostwest gerichte centrale as vanuit het huis. Het huis ligt al binnen een ruime, in later tijd gedeeltelijk gedempte, rechthoekige gracht. Aan de voorzijde van het huis is de gracht verbreed tot een vijverpartij. Ten oosten van het huis bevindt zich een tweede vijverpartij met een slingergracht. Hierachter ligt de moestuin. Veel van deze oorspronkelijke elementen zijn nog aanwezig op De Tempel. Niet alleen de vijver in de voortuin, maar ook de beide oprijlanen ter zijde van het huis sieren De Tempel ook tegenwoordig.
In 1936 verkocht de toenmalige eigenaar Helena Christina Suermondt De Tempel aan de Rotterdamse grondbezitter en steendrukker A.H.J. van Beek. De kern van de buitenplaats wordt sindsdien bepaald door een nieuw huis dat als een blikvanger vanaf de Delfweg tussen de statige bomen oprijst. Het in neoclassicistische stijl opgetrokken hoofdgebouw werd in 1937 gebouwd naar een ontwerp van de Rotterdamse architect H. Sutterland. Het huis verrees tien meter meer naar voren dan zijn voorganger en is georiënteerd op de centrale, ongeveer oostwest gerichte as.
In 1947 werd de circa negen hectare grote buitenplaats door de laatste particuliere bewoonster, de weduwe M.A.P. van Beek-Thier, verkocht aan de gemeente Rotterdam. In 1949 werd de buitenplaats in gebruik genomen als sociaal en cultureel centrum. Dit was echter geen succes en al snel zetten de verwaarlozing en verval van huis en park in. Eind jaren zeventig keerde het tij door toedoen van de Werkgroep Oud Overschie, die bewerkstelligde dat het landgoed enkele zondagen per jaar voor het publiek werd opengesteld. Toen begin jaren tachtig het gerucht de ronde deed dat de gemeente Rotterdam De Tempel wilde verkopen, schaarde ook de deelgemeenteraad zich achter het plan van de Werkgroep Oud Overschie om De Tempel als openbaar wandelgebied te behouden.
Uiteindelijk werd De Tempel niet verkocht, maar verhuurd aan het Delta-ziekenhuis, dat hier de psychotherapeutische gemeenschap De Maas onderbracht. Hiermee was het herenhuis gered. Ook voor het onderhoud van het park werd een oplossing gevonden door middel van het Tempelproject, dat ex-verslaafden een kans biedt om een plaats in de maatschappij te veroveren. Inmiddels heeft het Delta-ziekenhuis De Tempel verlaten en wordt er een nieuwe functie gezocht.
In 1715 kocht de Rotterdamse regent Johan van der Hoeven De Tempel met als doel hier veen te winnen. Door deze lucratieve bezigheid zou het grondgebied van De Tempel tot beneden de grondwaterstand worden afgegraven, waarmee de heerlijkheid letterlijk van de aardbodem zou verdwijnen. Om te verhinderen dat de heerlijke rechten verloren zouden gaan, droeg Van der Hoeven zijn hofstede Berkeloord op aan de heren Van Wassenaer om deze als leengoed terug te krijgen. Alle heerlijke rechten die voorheen aan De Tempel verbonden waren, gingen over op deze hofstede Berkeloord. Tevens bedong Van der Hoeven dat Berkeloord werd verheven tot een hoge heerlijkheid. Aangezien de oude heerlijkheid verdween en de heerlijkheidsrechten waren overgegaan op Berkeloord, werd deze omgedoopt tot De Tempel. Tegemoetkomend aan de nieuwe status van hoge heerlijkheid liet Van der Hoeven rond 1715 de voormalige boerderij Berkeloord verbouwen tot ‘hofstad De Tempel’. Tevens verfraaide hij het geheel met een stal, koetshuis, oranjerie, tuinaanleg en waterwerken.
De groenaanleg van De Tempel bestaat in uit drie delen: voortuin, achtertuin en landschappelijk park. Zowel de voor- als de achtertuin behoren tot de aanleg die al op een kaart uit 1712 voorkomt. Hierop is te zien dat de formele aanleg wordt bepaald door de karakteristieke langwerpige smalle kavelvorm van de middeleeuwse ontginningen. Het landschappelijke park is in een latere fase rondom deze kern aangelegd. Het beeldbepalende element in de aanleg van vóór 1712 is de lange oostwest gerichte centrale as vanuit het huis. Het huis ligt al binnen een ruime, in later tijd gedeeltelijk gedempte, rechthoekige gracht. Aan de voorzijde van het huis is de gracht verbreed tot een vijverpartij. Ten oosten van het huis bevindt zich een tweede vijverpartij met een slingergracht. Hierachter ligt de moestuin. Veel van deze oorspronkelijke elementen zijn nog aanwezig op De Tempel. Niet alleen de vijver in de voortuin, maar ook de beide oprijlanen ter zijde van het huis sieren De Tempel ook tegenwoordig.
In 1936 verkocht de toenmalige eigenaar Helena Christina Suermondt De Tempel aan de Rotterdamse grondbezitter en steendrukker A.H.J. van Beek. De kern van de buitenplaats wordt sindsdien bepaald door een nieuw huis dat als een blikvanger vanaf de Delfweg tussen de statige bomen oprijst. Het in neoclassicistische stijl opgetrokken hoofdgebouw werd in 1937 gebouwd naar een ontwerp van de Rotterdamse architect H. Sutterland. Het huis verrees tien meter meer naar voren dan zijn voorganger en is georiënteerd op de centrale, ongeveer oostwest gerichte as.
In 1947 werd de circa negen hectare grote buitenplaats door de laatste particuliere bewoonster, de weduwe M.A.P. van Beek-Thier, verkocht aan de gemeente Rotterdam. In 1949 werd de buitenplaats in gebruik genomen als sociaal en cultureel centrum. Dit was echter geen succes en al snel zetten de verwaarlozing en verval van huis en park in. Eind jaren zeventig keerde het tij door toedoen van de Werkgroep Oud Overschie, die bewerkstelligde dat het landgoed enkele zondagen per jaar voor het publiek werd opengesteld. Toen begin jaren tachtig het gerucht de ronde deed dat de gemeente Rotterdam De Tempel wilde verkopen, schaarde ook de deelgemeenteraad zich achter het plan van de Werkgroep Oud Overschie om De Tempel als openbaar wandelgebied te behouden.
Uiteindelijk werd De Tempel niet verkocht, maar verhuurd aan het Delta-ziekenhuis, dat hier de psychotherapeutische gemeenschap De Maas onderbracht. Hiermee was het herenhuis gered. Ook voor het onderhoud van het park werd een oplossing gevonden door middel van het Tempelproject, dat ex-verslaafden een kans biedt om een plaats in de maatschappij te veroveren. Inmiddels heeft het Delta-ziekenhuis De Tempel verlaten en wordt er een nieuwe functie gezocht.
Landgoed
Typering
goed bewaard
Jaar 1e vermelding
1485
Ontstaansgeschiedenis
hoeve als uitgangspunt
Architectuur
neoclassicisme
Architecten
Sutterland, Hendrik
Hoofdfunctie
er wordt nieuwe bestemming gezocht
Nevenfuncties
anti-kraak bewoning
Groen
Groenelementen
zichtassen, overtuin, grote bomen, hoog opgaand geboomte, oude bomen, bospartijen, vista, eiland, weilanden, slingerende paden, vijverpartij
Voor bezoekers
Toegankelijk
Het gebouw is niet publiek toegankelijk.
Het groen is vrij toegankelijk in het weekeinde.
Adres
Delftweg 182
3046 NC Rotterdam
Bescherming
- Landgoedbiotoop
- Rijkscomplex 511747
- Rijksmonument(en) 21
Deelobjecten
Agenda
-
25 juli t/m 25 augustus 2011Mauris venenatis
-
26 juli t/m 26 augustus 2011Etiam id ipsum massa
-
8 september t/m 8 oktober 2011test
-
1 t/m 10 maart 2012test
-
22 maart t/m 21 oktober 2012Cobra Buiten
