Vreugd en Rust

Uit een akte uit 1658 blijkt dat in dat jaar een boerderij of hofstede is verkocht, die echter pas na een latere verkoop in 1710, aan Bartholomeus Bosch, de naam Vreugd en Rust krijgt. Een vorige eigenaar had in de jaren daarvoor al een nieuw huis of boerderij gebouwd en een prachtige tuin aangelegd. Het geheel van hofstede, stallen, koetshuis en een nieuwe boerderij verwisselt in 1738 weer van eigenaar en deze laat in 1751 het nog bestaande landhuis bouwen. Vervolgens komt het landgoed in handen van Arnoldus Adianus van Tets, die het geheel uitbreidde tot ruim 24 ha. Inmiddels is er ook sprake van een oranjerie, boomgaard en een tuinhuis aan de Vliet. In 1795 overlijdt de eigenaresse Hester Van Staphorst, ook wel het rijkste meisje van Holland genoemd. Haar dochter Adriana Hendrika Caan, erft Vreugd en Rust met zes boerderijen en een immens kapitaal. Zij trouwt in 1797 met Jacobus Groen van Prinsterer. Hun zoon, Guillaume, later een beroemd staatsman en historicus, beschrijft in zijn studententijd in een dagboekje het leven op Vreugd en Rust. Het leven was vol van sociale (familie) verplichtingen, maar er was ook tijd voor ontspanning.
Dat Guillaume Groen van Prinsterer Voorburg een warm hart toedraagt blijkt uit de aanschaf van het landgoed Hofwijck in 1849 dat met sloop wordt bedreigd. Na de dood van de ouders van Guillaume, krijgt zijn zuster Cornelia Adriana uit de enorme erfenis Vreugd en Rust toebedeeld. Adriana huwde met de vermogende Aert Frederik Hofman. Het echtpaar breidde hun bezit uit tot 170 ha. Hun enige dochter Jaqueline Adriane Henriette Hofman die in 1854 gehuwd was met Otto baron Van Wassenaer Catwijck, burgemeester van Voorburg, werd in 1855 eigenaar. De echtelieden hadden ieder een eigen equipage, een rijtuig met palfrenier en koetsier en zes paarden. Dit noopte prinses Marianne, die naast het echtpaar op de buitenplaats Rusthof woonde, als hoogste in het dorp, met een koets bespannen met acht paarden uit rijden te gaan.
Als de weduwe Van Wassenaer-Hofman in 1889 overlijdt, wordt het bezit van het kinderloos gebleven echtpaar over verschillende erfgenamen verdeeld.
In 1917 wordt het deel tussen de Vliet en de huidige Parkweg aan de gemeente Den Haag verkocht, die het openstelt voor het publiek. In 1920 krijgt het huis de bestemming hotel-restaurant. De oranjerie wordt theehuis. In 1961 koopt de gemeente Voorburg het landgoed.
Uit oude prenten blijkt dat Vreugd en Rust van oorsprong een rechthoekig grondplan had en twee verdiepingen en een zolder. Het huis was 7 vensterassen breed en geheel in Lodewijk XIV-stijl opgetrokken. De ingangspartij valt op door de rijke versiering. Waarschijnlijk heeft Petrus Jacobus Groen van Prinsterer na 1819 over de volle hoogte twee zijvleugels aan het huis laten bouwen. Onder invloed van de Empire stijl zijn alle ornamenten verdwenen, werden de vensters aangepast en kreeg de bakstenen gevel een bepleistering. Sinds deze verbouwing is aan de voorgevel vrijwel niets meer veranderd. Aan de achtergevel is echter, toen het gebouw in gebruik werd genomen als hotel-restaurant, over de volle lengte een serrre gebouwd en een aanbouw met een dienstvertrek aan noordoostzijde van de zijvleugel. In 1938 vindt een verbouwing plaats om het gebouw geschikt te maken voor de montessorieschool. In 1975 kiest de verpleegstersacademie Vronesteijn haar domicilie in het pand. In 1987 wordt Vreugd en Rust in deplorabele toestand verkocht en de nieuwe eigenaar opent in 1989 een hotel-restaurant in een prachtig gerestaureerd pand. In 1990 wordt nog een bordes met hardstenen balustrade voor de serre aangebouwd.
Van oorsprong is de buitenplaats Vreugd en Rust in formle stijl aangelegd. Voor het huis lag een met hekwerk omgeven voorplein, dat wordt geflankeerd door twee paviljoens. Achter het huis vinden we een fraaie parterre de broderie en een barok bassin. Opmerkelijk is de kaasrsrechte as die vanuit het huis een prachtig uitzicht geeft. In het hakhoutbos aan de overkant van het Oosteinde zijn gebogen lanen voorloper van de landschapsstijl. Eind 18^e eeuw wordt het bos gekapt en op deze plaats laat Hester van Staphorst een omuurde moestuin aanleggen. De formele aanleg is al voor 1819 verdwenen zoals uit een kadastrale kaart uit dat jaar blijkt. Aan de vlietzijde van het huis liggen grillig gevormde waterpartijen met eilandjes. Rond 1830 gaf Groen van Prinsterer J.D. Zocher jr. opdracht de landschappelijke aanleg te vervolmaken. Tot de aanleg van Zocher behoort waarschijnlijk ook de door hem ontworpen oranjerie op de overplaats.
In 1937 wordt in het kader van de werkverschaffing het Juliana en Bernhardpark aangelegd met op een dam in de vijver de ‘Juliana en Bernhardbank’, naar een ontwerp van Albert Termote.
Sinds de tijd van Zocher is aan de structuur van het park weinig veranderd. De paviljoens zijn verdwenen evenals de koepel aan de Vliet. Op de plaats van de ommuurde moestuin is in 1929 een tennisbanencomplex aangelegd. Met een schenking van zes herten door het Vijfde Bataljon Jagers in 1950 is een hertenkamp gestart dat uitgroeide tot het huidige dierenparkje. Het dierenverblijf is in 1990 is classicistische trant herbouwd. Beeldbepalend voor het park is het hekwerk met monumentale pijlers bij de ingang aan de Parkweg. In het park zijn diverse sculpturen aanwezig.